Ημερίδα «Χωριστή συλλογή απορριμμάτων στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας»

news 20160119 waste


Συμμετείχα πρόσφατα στην ημερίδα «Χωριστή συλλογή απορριμμάτων στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας», που συνδιοργάνωσαν το MunicipalWasteEurope και το EUROCITIES στις 29/1/2016, στις Βρυξέλλες, ως εκπρόσωπος του κοινωνικού συνεταιρισμού "ΑΝΕΜΟΣ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ".  Ως ομιλητές συμμετείχαν ο Επίτροπος Περιβάλλοντος, Θαλάσσιας Πολιτικής και Αλιείας, Karmenu Vellaστελέχη της Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Επιτροπής Περιφερειών, εκπρόσωποι της αυτοδιοίκησης και δημοτικών επιχειρήσεων, ερευνητές, μεταξύ άλλων των ινστιτούτων BiPRO, Copenhagen Resource Institute καθώς και στελέχη ενώσεων και δικτύων, όπως των Municipal Waste Europe, EUROCITIES που συνδιοργάνωσαν την ημερίδα.
Είχα την ευκαιρία να συνομιλήσει με εκπροσώπους Δήμων και δημοτικών επιχειρήσεων σχετικά με τις επιτυχίες τους.
Δείτε το πρόγραμμα της ημερίδας εδώ και τις παρουσιάσεις εδώ.
Μελέτη της Κομισιόν για χωριστή συλλογή απορριμμάτων
Σήμερα στα 28 κράτη μέλη της ΕΕ μόνο το 19% των αστικών αποβλήτων συλλέγεται χωριστά, ενώ το 80% εξακολουθεί να καταλήγει στο καλάθι των αχρήστων. Μεγάλο μέρος αυτών των αποβλήτων δεν μπορεί να ανακυκλωθεί, καθώς έχει επιμολυνθεί κατά τη διάρκεια της συλλογής, με αποτέλεσμα να σημειώνεται τεράστια απώλεια πρώτων υλών. Η χωριστή συλλογή γυαλιού, χαρτιού, μετάλλου και πλαστικού είναι υποχρεωτική στην Ευρωπαϊκή Ένωση από το 2015.
Με το νέο πακέτο για την κυκλική οικονομία[1]που υιοθετήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το Δεκέμβριο του 2015, η χωριστή συλλογή αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία.  Οι προτάσεις περιλαμβάνουν περισσότερο φιλόδοξους στόχους ανακύκλωσης για τα αστικά απόβλητα και τις συσκευασίες, με απαγόρευση της υγειονομικής ταφής για τα χωριστά συλλεγμένα απόβλητα από χαρτί, μέταλλο, γυαλί, πλαστικό και τα νέα βιολογικά απόβλητα.
Σύμφωνα με μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Σλοβενία, η Εσθονία και η Φιλανδία παρουσιάζουν τα υψηλότερα ποσοστά στη χωριστή συλλογή απορριμμάτων. Η χωριστή συλλογή απορριμμάτων αποτελεί ήδη νομική υποχρέωση στην Ευρώπη, αλλά χρειάζονται ακόμα βελτιώσεις αναφορικά με τη διαχείριση και ανακύκλωση των αποβλήτων ώστε να επιταχυνθεί η μετάβαση προς μία περισσότερο κυκλική οικονομία. Οι πρωταθλήτριες πόλεις στη χωριστή συλλογή είναι οι: Λιουμπλιάνα (Σλοβενία), Ταλίν (Eσθονία) και Ελσίνκι (Φιλανδία), με ποσοστά 55,4 %, 47,2 % και 38,6 %, αντιστοίχως.
Η μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής [2], τα αποτελέσματα της οποίας παρουσιάστηκαν στις 29 Ιανουαρίου 2015 στις Βρυξέλλες, αποτελεί μέρος μια ευρύτερης πρωτοβουλίας προώθησης της συνεργασίας και της ανταλλαγής καλών πρακτικών στην Ευρώπη μέσω του συστηματικού διαλόγου.
Μερικά ενδιαφέροντα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στην ημερίδα από πόλεις
Στην ημερίδα παρουσιάστηκαν οι εμπειρίες και οι επιτυχίες πόλεων όπως το Μιλάνο, το Γκέτεμποργκ, το Μάντσεστερ (από τις μεγάλες πόλεις), η Λουμπλιάνα, το Ταλίν και το Ελσίνκι (πρωτεύουσες) καθώς και 3 μικρότερων αλλά πετυχημένων πόλεων: Haderslev (Δανία), Zwolle (Ολλανδία), Ρίμινι (Ιταλία).
Ένα σύνολο φορέων συμμετείχαν, επίσης, στον διάλογο που αναπτύχθηκε σε δυο στρογγυλά τραπέζια, «πώς μπορεί να ενισχυθεί η διακυβέρνηση σε τοπικό επίπεδο για τη χωριστή συλλογή, την ανακύκλωση και την ανάκτηση υλικών» καθώς και «πώς μπορεί η ευθύνη του παραγωγού και η χωριστή συλλογή να υποστηρίξει την ποιοτική ανακύκλωση και την μεγιστοποίηση της ανάκτησης υλικών».
Όλες οι εισηγήσεις είχαν ενδιαφέρον, και μπορεί κάποιος να τις μελετήσει προσεκτικά. Θα ήθελα να ξεχωρίσω κάποιες πόλεις, χωρίς διάθεση να αδικήσω τις υπόλοιπες:
Η Λουμπλιάνα, όπως εξήγησε ο JankoKramzar, διευθυντής της δημοτικής επιχείρησης Snagaτης πόλης, έχει καταφέρει να συλλέγει χωριστά 30 κατηγορίες υλικών και συνολικά το 65% των απορριμμάτων της, βασιζόμενη στην δημοτική επιχείρησή της. Από 16 κιλά ανά άτομο που ήταν το 2004 η χωριστή συλλογή, έχει φτάσει σήμερα στα 145 κιλά ανά άτομο το χρόνο, ενώ τα υπολείμματα από 100.000 τόνους το 2004 έχουν πέσει κάτω από τους 50.000 τόνους το 2014. Η στρατηγική της είναι «Μηδενικά Απόβλητα» (Zero waste), και στοχεύει μέχρι το 2025: να ανακυκλώνεται το 75-80%των αστικών απορριμμάτων, να μειωθεί η ποσότητα των υπολειμμάτων από τα 117 κιλά σήμερα σε λιγότερο από60 κιλά, να μειωθούν τα απόβλητα που καταλήγουν στον ΧΥΤΥ στα 30 κιλά ανά κάτοικο το χρόνο αλλά και να έχουν εξοικειωθεί οι πολίτες με την επαναχρησιμοποίηση. Να σημειωθεί ότι η Σλοβενία ανακυκλώνει το 58% του συνόλου των απορριμμάτων της. Ο JankoKramzarμας εξήγησε ότι η καμπάνια τους επικεντρώνει σε μια ιστορία/ αφήγηση, και αξιοποιεί την μουσική και την τέχνη για να μιλήσει στους πολίτες. Ενδιαφέρθηκε πολύ για συνεργασίες με ελληνικούς Δήμους και  ιδιαίτερα με το Δίκτυο Ελληνικών Πράσινων Πόλεων.  “Αφού τα καταφέραμε εμείς, δεν υπάρχει πόλη που δεν μπορεί να τα καταφέρει», επισήμανε χαρακτηριστικά τόσο στην δημόσια ομιλία του όσο και στην κουβέντα μαζί μας. Δικαίως ανακηρύχθηκε ως η ευρωπαϊκή «Πράσινη Πρωτεύουσα» για το 2016.
Η Ολλανδική πόλη Zwοlleδίνει πλέον έμφαση στην μεγιστοποίηση της διαλογής στην πηγή και τη χωριστή συλλογή των διαφόρων υλικών, σε βάρος της συλλογής των υπολειμμάτων. Οι πολίτες πρέπει να μεταφέρουν τα υπολείμματα σε ειδικούς χώρους, ενώ ηδημοτική επιχείρησηROVA συλλέγει μόνο τα ανακυκλώσιμα υλικά πόρτα-πόρτα. Όπως τόνισε στην ομιλία της η NataschaSpanBroen, σύμβουλος της δημοτικής επιχείρησης, «μέχρι πρόσφατα δίναμε έμφαση στη συλλογή των υπολειμμάτων, τώρα πλέον δίνουμε έμφαση στην ανακύκλωση. Και η καμπάνια ευαισθητοποίησης είναι ελκυστική και στοχεύει στο να παρακινήσει τους δημότες να συμμετάσχουν». Η χωριστή συλλογή συνδυάζεται και με το σύστημα «Πληρώνω Όσα Πετάω», με βάση το οποίο οι πολίτες επιβαρύνονται κυρίως για τα υπολείμματα που πετάνε. Με την εφαρμογή αυτού του συστήματος χρέωσης των δημοτών για τα απορρίμματα, παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση της απόδοσης της πρόληψης και της ανακύκλωσης – κάτι που παρατηρείται και σε όποιες άλλες περιοχές έχει εφαρμοστεί. Στον Δήμο εφαρμόστηκε με επιτυχία και το πρόγραμμα 100-100-100, δηλαδή να μειωθεί 100 νοικοκυριά συμμετείχαν σε ένα πιλοτικό πρόγραμμα 100 ημερών με στόχο να επιτευχθεί 100% κυκλική οικονομία στα απορρίμματα (ανακύκλωση κι επαναχρησιμοποίηση).  
Η πόλη του Ρίμινι πέτυχε μέσα σε 6 χρόνια να έχει μια από τις καλύτερες επιδόσεις συστημάτων διαλογής των απορριμμάτων στα σπίτια και συλλογής τους χωριστά πόρτα – πόρτα. Σημαντικές είναι και οι επιδόσεις των άλλων μεγάλων πόλεων που παρουσίασαν τις δράσεις τους. Το Μιλάνο έχει ως στόχο της στρατηγικής του να μηδενίσει την ταφή απορριμμάτων δίνοντας έμφαση στη συλλογή πόρτα-πόρτα, σε καινοτομίες και σε οργανωτικές και τεχνολογικές αλλαγές για να το πετύχει αυτό. Μεταξύ άλλων βελτιστοποίησε το σύστημα συλλογής με βάση σημεία κλειδιά (βάρος, χρήστες, διαδρομές, παραγωγικότητα κα), εισήγαγε και τη χωριστή συλλογή των οργανικών (αποφάγια, κλαδέματα) με ειδικούς κάδους 120 ή 35 λίτρων, ενώ υποχρέωσε τους πολίτες να χρησιμοποιούν ειδικές διαφανείς σακούλες για τα υπολείμματα των απορριμμάτων.
HΓερμανική πόλη Muenster θεωρείται μια από τις πιο «πράσινες» στις αποδόσεις της πόλη, με αναπτυγμένα προγράμματα διαλογής στην πηγή και χωριστής συλλογής ήδη από την δεκαετία του ’80. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που αντιπρόεδρος του Municipal Waste Europe είναι ο Patrick Hasenkamp, εκπρόσωπος του Muenster.
Οι δηλώσεις του Επιτρόπου
Ο Επίτροπος Περιβάλλοντος, Θαλάσσιας Πολιτικής και Αλιείας, Karmenu Vella,δήλωσε μεταξύ άλλων: "Όταν τρία κράτη μέλη της ΕΕ σημειώνουν τόσο υψηλά ποσοστά, αποδεικνύεται η σημασία της πολιτικής βούλησης. Οι χώρες αυτές μας δείχνουν ότι η μετάβαση από τις απαρχαιωμένες μεθόδους στη σύγχρονη και ευφυή διαχείριση αποβλήτων μπορεί πραγματοποιηθεί σχετικά γρήγορα, χωρίς να απαιτείται μακρά μεταβατική περίοδος. Όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ μπορούν να εντάξουν την κυκλική προσέγγιση στης οικονομίας στο πλαίσιο των πολιτικών τους και αυτή η μελέτη τους δείχνει τον τρόπο." Η ορθή διαχείριση των αποβλήτων αποτελεί βασικό στοιχείο προκειμένου να μπει η οικονομία σε πορεία βιωσιμότητας, μαζί με τη βιώσιμη πολιτική για τα προϊόντα. Η χωριστή συλλογή των απορριμμάτων παίζει καταλυτικό ρόλο σε αυτή τη μετάβαση, καθώς εξασφαλίζει υψηλότερα ποσοστά ανακύκλωσης, ελαχιστοποιεί την ποσότητα των αποβλήτων που προορίζονται για τελική διάθεση και φέρνει την Ευρώπη πιο κοντά στο στόχο των μηδενικών αποβλήτων (zero waste).  Επιπλέον, συμβάλλει στη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και στην εξοικονόμηση πόρων.
Διοργανωτές:
ΗMunicipal Waste Europeείναι η ένωση που εκπροσωπεί τους Δήμους και τις δημόσιες επιχειρήσεις διαχείρισης αποβλήτων σε ευρωπαϊκό επίπεδο και προωθεί την ενημέρωση / ευαισθητοποίηση αναφορικά με τη διαχείριση αποβλήτων.
Τα μέλη της είναι δημόσιοι φορείς και εθνικές ή περιφερειακές οργανώσεις. Κοινή τους δέσμευση αποτελεί η βιώσιμη διαχείριση αποβλήτων που ελαχιστοποιεί τις επιπτώσεις για το περιβάλλον και προωθεί την αποδοτική χρήση των πόρων, λαμβάνοντας υπόψη τοπικούς παράγοντες. Η ένωση Municipal Waste Europe προωθεί τα συμφέροντα των μελών της σε ευρωπαϊκό επίπεδο, διατυπώνοντας κοινή θέση προς τα ευρωπαϊκά όργανα και ενημερώνει τα μέλη της αναφορικά με τις ευρωπαϊκές εξελίξεις.  Η ένωση ενθαρρύνει την ανταλλαγή πληροφοριών και καλών πρακτικών μεταξύ των μελών της αναφορικά με την τοπική διαχείριση των αποβλήτων.
Το EUROCITIES είναι το δίκτυο των μεγάλων ευρωπαϊκών πόλεων, δηλαδή μέλη του είναι οι εκλεγμένες τοπικές αυτοδιοικήσεις μεγάλων ευρωπαϊκών πόλεων. Το δίκτυο EUROCITIES ιδρύθηκε το 1986 από έξι πόλεις μέλη και σήμερα συμμετέχουν σε αυτό περισσότερες από 130 ευρωπαϊκές πόλεις. Το δίκτυο προορίζεται να αποτελέσει μία πολιτική πλατφόρμα που λειτουργεί ως δίαυλος επικοινωνίας με τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα προκειμένου οι τοπικές κυβερνήσεις να μπορούν να αντιμετωπίσουν θέματα στρατηγικών προκλήσεων σε τοπικό επίπεδο.